Bestuurders luisteren in crisissituaties te vaak alleen naar hun juristen. Het gevolg is een voorzichtige juridische koers. Geen schade in de rechtszaal, maar tegelijkertijd een reputatie die in de prullenbak ligt. Trial by media in Sterke Verhalen, de nieuwsbrief van Merkster.
Nilüfer Gündogan bij Jinek. Bijgestaan door het echtpaar Geert-Jan en Carry Knoops. Het was historische televisie. Als kijkers zagen we een absurdistisch toneelstuk waarin een moderne Medeia eigentijds wraak neemt op haar belagers. Deze Medeia werd bijgestaan door een actief advocatenduo dat zich telkens in het gesprek mengde in het ‘belang’ van de cliënt. Gisteren zagen we in peilingen wat het effect was van Gündogans optredens. Ze lijkt alle steun als kamerlid kwijt. Nog maar 1% van de mensen die Volt stemden, zou op de in ongenade gevallen politica stemmen. Nog maar 17% geeft aan vertrouwen te hebben in haar.
Tata Steel
Het vervreemdende toneelstuk bij Jinek (met een Carry Knoops die voor het oog van de camera Jinek interrumpeert (‘hier kom ik even tussen’) om het juridisch juiste antwoord te geven, is voor mij exemplarisch voor de rol die sommige juristen spelen bij een crisissituatie in een bedrijf. In hun ijver vooral juridisch maar niets fout te zeggen schaden ze in mijn beleving het publieke beeld van een persoon of organisatie. Door niets inhoudelijks te zeggen, of juist ingewikkelde statements te bakken denkt iedereen: waar rook is, is vuur. Kijk eens naar Tata Steel. Juridisch zal het kloppen, maar niemand gelooft volgens mij nog een woord van wat de kankerverwekkende staalproducent beweert. Zeker niet de omwonenden in IJmuiden en Wijk aan Zee.
Usual suspects
Bij crisissituaties zie je de usual suspects van de organisatie rond de tafel. Een geschrokken, vaak boze bestuurder: ‘belachelijk wat ze allemaal schrijven’. De legal counsel (meestal meteen vergezeld van een externe advocaat), de bestuurssecretaris en natuurlijk de woordvoerder. Het zijn de momenten waarop een woordvoerder sterk moet staan. De jurist wijst op de risico’s: wat als dit; wat als dat. De juridisch veiligste route wordt uitgestippeld. Toch houdt die route niet altijd rekening met de schade die aan een merk gedaan wordt.
In mijn praktijk heb ik in de afgelopen 20 jaar te veel woordvoerders gezien die braaf naar de juristen luisterden. Misschien heb ik zelf in bepaalde gevallen ook wel te snel gecapituleerd onder de interne druk. Het resultaat was dan met een onbevredigend aangekleed ‘geen commentaar’ de media te woord te staan. In de communicatie lessen die ik bij SRM geef aan senior woordvoerders kom ik veel casuïstiek tegen die hetzelfde patroon volgt.
Trial by media
Conflicten juridiseren tegenwoordig sneller. In ieder conflict dat de media haalt, vliegen de schadeclaims tegen organisaties en personen over tafel. In die context is het logisch dat besturen luisteren naar hun juridisch adviseur. Maar dat ontslaat de organisatie niet van de taak om zich publiekelijk te verhouden tot een schandaal. Social media maakt dat een organisatie te maken heeft met miljoenen opiniemakers op social media. Juridisch gelijk hebben (beter om even niets te zeggen) terwijl dat leidt de striemende hoon op mediaplatforms, leidt tot reputatieschade voor bedrijven. Trial by media is soms schadelijker dan de uiteindelijke sanctie van de toezichthouder of rechter.
Het is aan woordvoerders om dapperder te zijn, maar ook aan bestuurders om moed te tonen. Uitleg geven als het eens niet crescendo gaat. En een les reputatiemanagement voor juristen zou ook een idee zijn.
Nilüfer Gündogan had volgens mij nog bij Volt gezeten als ze zonder juristen had verteld hoe ze met de situatie in haar maag zat. Hoe ze heen en weer geslingerd wordt door schaamte (blijkbaar ben ik over een grens gegaan) en onbegrip (wat heb ik dan gedaan??). ‘Het spijt me oprecht als ik iemand…, maar ik heb geen idee waar het over gaat.’ Heel het land zou met haar meegevoeld hebben. Nu zal ze vast nog ergens juridisch gelijk halen aan de hand van het juristenechtpaar. Hoe het met haar reputatie zal gaan, vraag ik me af. Misschien onschuldig aan alle aanklachten, maar door onhandig optreden in de media de sympathie van het volk verloren. Media dura, sed media.
Ieder mens heeft recht op een advocaat. Tegenwoordig misschien ook op een woordvoerder.Benieuwd naar wat Merkster voor jou kan doen? Neem contact op.